PROJEKT
brak obiektu
Geneza pomysłu upamiętnienia świętochłowickiego obozu „Zgoda” sięga wielu dziesięcioleci. Od dawna ten milczący, a jednocześnie wołający o pamięć i uwagę teren po byłym obozie, stanowi poważne wyzwanie w imię dbałości o pamięć, wyrażając jednocześnie stan głębokiego zaniedbania. Dzięki staraniom różnych środowisk, w tym byłych więźniów – bezpośrednich świadków, udało się w tym czasie wyeksponować historyczną bramę obozową oraz umieszczono przy niej tablice informujące w trzech językach o losach tego miejsca. Zaangażowanie ludzi, którym ważna stała się historia i pamięć tego miejsca doprowadziła również do stworzenia projektu pomnika, autorstwa prof. Andrzeja Grzybowskiego, który miał stanąć tuż za bramą obozową. Nie udało się zrealizować jednak tej inicjatywy. W 2020 roku Grzegorz Rosengarten i Piotr Owcarz zaproponowali, by w miejscu, na terenie którego znajdował się obóz, zaprojektować i stworzyć edukacyjne centrum pamięci o "Zgodzie".
Pierwotną koncepcję stworzenia Miejsca Pamięci „Zgoda”, jako wzorcowej na Śląsku i poza jego granicami instytucji memoriałowej, zainicjował podpisany we wrześniu 2021 roku list intencyjny, w którym Miasto Świętochłowice, Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, i prekursorzy projektu: Grzegorz Rosengarten i Piotr Owcarz, postanowili w jasny i przejrzysty sposób określić podstawowe założenia i cele na najbliższe miesiące i lata. Celem nadrzędnym musi być realizacja idei, że „Zgoda” ma się stać symbolem pamięci dla wszystkich, którzy bez względu na narodowość, wyznanie czy przynależność, znaleźli się za drutami obozowego ogrodzenia.
29 listopada 2022 roku odsłonięta zostanie makieta byłego obozu. Realistyczny i monumentalny obiekt, odwzorowany na podstawie istniejących opracowań, planów, fotografii i będący efektem wnikliwej analizy wielu szczegółów. To widoczny, wymowny powrót do przeszłości, gdy najpierw niemiecki nazistowski system, a później realia i efekty komunistycznej władzy w Polsce od lutego 1945 roku, naznaczyły to miejsce cierpieniem i unicestwieniem podstawowych wartości ludzkich. Identycznie dla Polaków, Ślązaków, Niemców, Żydów, ale też pozostałych Ofiar „Zgody” z kilkunastu krajów europejskich
Jestem przekonany, że powstała makieta, zaprojektowana z wysoką pieczołowitością i dbałością o szczegóły, to pierwszy, początkowy etap zaplanowanej drogi, gdy „Zgoda” przy współpracy różnych środowisk, organizacji, zostanie upamiętniona godnie i z należytym szacunkiem. Szczególnie gdy na terenie dzielącym dzisiejsze ogródki działkowe, a stanowiącym teren po byłym obozie, powstanie prawdziwe Miejsce Pamięci, w którym swoją drogę i przestrzeń do refleksji odnajdą wszyscy.
„Zgoda” musi się stać prawdziwym pozapolitycznym symbolem odpowiedzialności za historię, za naszą tożsamość. Nie ma dla jej dziejów innej drogi. Wierzę, że tutaj, w sercu Śląska stanie się ona takim wyraźnym i zobowiązującym znakiem, że o tej trudnej historii wraz z jej szczególną złożonością, będzie można rozmawiać na każdym polu, ze wszystkimi i w każdy możliwy sposób. Ale tylko na gruncie sprawiedliwości i odpowiedzialności historycznej. Wierzę również, że „Zgoda”, jako element polskiej, w tym śląskiej racji stanu, może być też przyczynkiem do trwałego pojednania, w duchu wspólnych i sprawiedliwych wartości. Realizacja pierwszego etapu upamiętnienia tego miejsca to bardzo ważny i symboliczny element dla nas wszystkich. Będziemy mogli już zobaczyć, pomyśleć, i wyobrazić sobie, jak została zorganizowana i funkcjonowała bezwzględna machina niemieckiego nazizmu i późniejszego komunizmu w infrastrukturze obozowej.
I niech ten obraz uwidoczni nam to, z jakim rozmachem i zasięgiem tych systemów się mierzymy. I z tym wyobrażeniem zostańmy na chwilę, przestrzegajmy, mówmy i apelujmy, by fakty z mrocznych kart historii nigdy już nie znalazły odzwierciedlenia we współczesności. I w przyszłości tym bardziej.
Grzegorz Rosengarten
brak obiektu